Het ontstaan van de Vlaamse volkssterrenwachten is terug te voeren op het succesvolle Apollo-ruimtevaartprogramma dat werd bekroond met de eerste maanlanding op 21 juli 1969. Dit leidde niet alleen tot grote interesse voor ruimtevaart en technologie, maar ook voor alles wat met de ruimte te maken heeft, dus ook sterrenkunde. De oprichting van Mira te Grimbergen en Urania te Hove was hiervan een onmiddellijk gevolg. Mede onder impuls van de toenmalige weerman wijlen Armand Pien, volgden in de decennia daarna de vier andere volkssterrenwachten: Beisbroek te Brugge, de Cosmodrome te Genk, de UGent-Volkssterrenwacht Armand Pien en AstroLab Iris te Ieper. Zo ontstond een hecht netwerk van actoren op het vlak van wetenschapspopularisering dat het Vlaamse land effectief en efficiënt overdekt en dat ook in internationale context uniek is.
In Brugge groeide in de jaren zeventig van de vorige eeuw de gedachte om met een volkssterrenwacht te beginnen vanuit een groep vooraanstaande amateurastronomen zoals Harry De Meyer en Gaby Tack. Toen Herman Ghyoot, huidig erevoorzitter en stichtend voorzitter van Volkssterrenwacht Beisbroek, in 1977 gemeenteraadslid werd, kon hij het Brugse Stadsbestuur overtuigen van de waarde van zo’n project. Een deel van het landhuis in Stadspark Beisbroek werd ingericht, een waarnemingstoren werd naast het kasteel gebouwd en de nodige telescopen werden voorzien, evenals een klein planetarium. Op 20 oktober 1984 werd de vzw Volkssterrenwacht Beisbroek opgericht en op 30 maart 1985 werd Volkssterrenwacht Beisbroek officieel geopend door Armand Pien.
Waar aanvankelijk de hele werking van de vereniging op vrijwilligers draaide, kon in 1997 overgegaan worden tot de aanwerving van een vaste medewerker. Dit opende uiteraard mogelijkheden om ook overdag meer groepen te ontvangen.
Na de kaap van het millennium genomen te hebben, was een deel van de infrastructuur van het bezoekerscentrum stilaan aan vernieuwing toe. Op 30 maart 2002 kon met de nodige trots het gloednieuwe Zeiss ZKP-3 planetarium in gebruik genomen worden. Terzelfdertijd werd ook een multimediale tentoonstellingsruimte in gebruik genomen.
Daarmee hadden we de smaak van vernieuwing goed te pakken en overspoelde een gestage vernieuwingsgolf het domein Beisbroek. Op 4 juli 2004 volgde dan ook de creatie van een kunstzinnig planetenpad in het park rondom het kasteel.
In het voorjaar van 2006 werd een volledig nieuwe computergestuurde montering voor de telescopen geïnstalleerd. Datzelfde jaar kon het Koetsenhuis aangekocht worden, wat een belangrijke fysische uitbreiding betekende, omdat er toch wel een grote nood was aan enkele bijkomende lokalen.
Een verdere vernieuwing betreft de in gebruik name van een high-definition-fulldome videosysteem op 20 december 2008.
Omwille van al deze evoluties in de loop van de jaren, is de term ‘volkssterrenwacht’ zoals die in de jaren 1960 werd gelanceerd, een vlag die de lading van de werking maar ten dele dekt. Eigenlijk kan gerust gesteld worden dat we heden ten dage geëvolueerd zijn naar een werking als kleinschalig ‘science center’ (uiteraard met sterrenkunde en aanverwante wetenschappen als thema). Om hieraan uitdrukking te geven, is ons bezoekerscentrum ‘Cozmix’ gedoopt.
Cozmix is het bezoekerscentrum van Volkssterrenwacht Beisbroek vzw, een van de zes Vlaamse volkssterrenwachten. De missie van de Vlaamse volkssterrenwachten is het populariseren van sterrenkunde, weerkunde, ruimtevaart, aanverwante wetenschappen en technologie door het opzetten van een breed activiteitenaanbod gericht naar diverse doelgroepen en door het aanbieden van haar diensten op maat van iedereen die daarom verzoekt. Zij bouwen daarbij een vrijwilligerswerking uit (ondersteund door administratief en educatief personeel) om zo ook een inhoudelijke expertise te verwerven voor het uitvoeren van hun taak. Tegelijk wensen ze hun vrijwilligers—in het bijzonder de jongeren—zo de kans geven hun belangstelling voor wetenschap en technologie uit te bouwen en zo deze laatste groep te stimuleren een wetenschappelijke of technologische studie te overwegen.
De missie van de Vlaamse volkssterrenwachten reflecteert zich in een aantal strategische doelstellingen:
• De Vlaamse volksterrenwachten sensibiliseren een ruim en divers publiek voor sterrenkunde, ruimtevaart en aanverwante wetenschappen en technologieën.
• De Vlaamse volksterrenwachten groeien uit tot expertisecentra voor sterrenkunde, ruimtevaart en aanverwante wetenschappen en technologieën in het bijzonder, en voor wetenschap en technologie in het algemeen.
• De Vlaamse volkssterrenwachten voeren hun wetenschapscommunicatieve taak in belangrijke mate uit door middel van persoonlijke begeleiding waarbij flexibel wordt ingespeeld op de behoeften van de respectieve doelgroepen.
• De Vlaamse volkssterrenwachten ontwikkelen specifieke activiteiten voor jongeren die bijdragen tot hun zelfontplooiing op het vlak van wetenschap en technologie.
• De Vlaamse volkssterrenwachten bieden aan Vlaamse onderzoekers een forum om hun wetenschappelijk onderzoek voor te stellen aan het publiek.
• De Vlaamse volkssterrenwachten streven onderlinge samenwerking en structurele samenwerking met andere actoren na en nemen nieuwe initiatieven om hun impact te vergroten en in te spelen op nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen.
• De strategische doelstellingen worden vertaald in operationele doelstellingen, die gerealiseerd worden door een breed aanbod aan wetenschapspopulariserende activiteiten, zoals die op deze website aan bod komen.
De volkssterrenwachten zijn expertisecentra die beschikken over een schare van vrijwillige medewerkers om hun hoofdopdracht uit te voeren, met name het populariseren van sterrenkunde, ruimtevaart en aanverwante wetenschappen en technologie naar een divers publiek. Door haar allesomvattend karakter heeft sterrenkunde raakpunten met alle andere wetenschappen. De term “volkssterrenwacht” dekt dus een veel ruimere lading dan men op het eerste gezicht zou vermoeden. De volkssterrenwachten gaan ook actuele en maatschappelijk relevante thema’s niet uit de weg.
Wil je meer weten over onze werking van de afgelopen jaren? Neem dan zeker een kijkje in onze jaarverslagen.
Volkssterrenwacht Beisbroek is een vereniging zonder winstoogmerk. Het bestuursorgaan van de vereniging bestaat momenteel uit volgende personen:
Daarnaast steunt een belangrijk deel van de werking op een enthousiast team van vrijwilligers.